Wariantywność frazematyki w gwarach polskich
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
The article shows 12 dialectal phrasemes appearing in numerous variants concerning phonology (e.g. żarło/zarło), inflection (e.g. oko/oczy), word formation (e.g. woza/wózka) and lexis (most numerous). Euphemisms are interesting types (e.g. diabli/bogowie, gówno/ kompot). The analysis of numerous variants of a given phraseme confirms A.M. Lewicki’s thesis (1976) that it is the semantic and syntactic patterns, rather than particular lexemes that determine the identity of a phraseological expression. For example, the two expressions coś komuś strzeliło do łba and pizło komuś do czepani are regarded as variants of one phrase, although their lexis is different. Examining phraseme variants rather than particular appearances makes understanding of their meaning (eg. Objechał kraki maki versus Uobjechał Krakóf i Makóf) and strange syntax (eg. Święta Barbara po lodzie... versus Jak na świętą Barbarę chodzi gęś po lodzie...) possible.
Downloads
Article Details
Autor, zgłaszając tekst do redakcji czasopisma „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, zaświadcza, iż jest on rezultatem wyłącznie jego własnej twórczości, że treść artykułu nie była dotychczas publikowana oraz że utwór nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utworu (lub jego jakiejkolwiek części) nie zostały pominięte. Po podpisaniu umowy prawa majątkowe do opublikowanych materiałów zostają przeniesione na Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Rocznik „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” to czasopismo o otwartym dostępie, a cała jego zawartość jest udostępniana bezpłatnie dla użytkowników i instytucji na zasadach licencji Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0 (uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Publikowanych tekstów nie można wykorzystywać do tworzenia utworów zależnych (np. do tłumaczenia ich i publikowania w innym języku bez zgody wydawcy). Jest to zgodne z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative) „Studia Linguistica”nie pobiera opłat za składanie artykułów ani ich przetwarzanie.
Autor, przesyłając artykuł do redakcji „Studia Linguistica”, bezwględnie zgadza się z poniższymi punktami:
-
Oświadczam, że jestem Autorem lub Współautorem nadesłanego tekstu. Przesłany tekst nie był nigdzie publikowany, jest całkowicie oryginalny i nie narusza w żadnym stopniu praw autorskich ani praw pokrewnych innych osób, jak również innych praw osób trzecich, a także, że niczyje prawa do utwory nie zostały pominięte.
-
Oświadczam, że nadesłany tekst nie został złożony do recenzji lub/i publikacji w innym czasopiśmie.
-
Przyjmuję do wiadomości, że Autor ponosi pełną odpowiedzialność za każdy przypadek plagiatu, niezależnie od tego, czy został on wykryty podczas procesu recenzji, czy po publikacji w „Studia Linguistica”.
-
Oświadczam, że ponoszę pełną odpowiedzialność finansową i prawną za wszelkie roszczenia związane z utworem.
-
Potwierdzam uznanie wszystkich źródeł danych wykorzystanych i cytowanych w badaniach.
-
Potwierdzam, że artykuł został wykonany z należytą starannością zgodnie ze standardami edytorskimi „Studia Linguistica”.
Bibliografia
Buttler D., 1982, Pojęcie wariantów frazeologicznych, [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. A.M. Lewicki, Lublin, s. 27−35.
Google Scholar
Chlebda W., 2010, Skrzydlate słowa a frazeologia, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, red. S. Bąba, K. Skibski, M. Szczyszek, Poznań.
Google Scholar
Dziamska-Lenart G., 2011, Leksykograficzne rozwiązania problemu wielokształtności związków frazeologicznych (w wybranych słownikach frazeologicznych języka polskiego), [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 55−79.
Google Scholar
Fliciński P. (red.), 2011, Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, Poznań.
Google Scholar
Ignatowicz-Skowrońska J., 2011, Wariancja frazeologizmów na płaszczyźnie ich schematów walencyjnych (obserwacje z poziomu normy frazeologicznej), [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 33−45.
Google Scholar
Kącka-Rodak M., 2011, Sposoby notowania wariantywności związków frazeologicznych w powojennych słownikach ogólnych języka polskiego (na przykładzie frazeologizmów z komponentami serce i głowa), [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 95−103.
Google Scholar
Kobaka R., 2017, Anegdoty bobowskie, ciekawostki oraz wspomnienia z lat 1952−2017 (a sprośne niektóre), Błonie.
Google Scholar
Kosek I., 2011, Wariantywność zwrotów frazeologicznych a granice jednostki leksykalnej, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 9−22. Kossak Z., 1957, Krzyżowcy, t. I, Warszawa.
Google Scholar
Koziara S., 2011, Problem wariantywności w opisie frazeologizmów pochodzenia biblijnego, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 47−53.
Google Scholar
Krzyżanowska A., 2015, La phraséologie: entre variante(s) et défigement, [w:] Fraseologia, didáctica y traducción, coord. Par P. Mogorrón Huerta, F. Navarro Domínguez, Frankfurt, s. 37−52.
Google Scholar
Krzyżanowska A., 2017a, O wariantach w polskiej i francuskiej frazeologii, [w:] Barwy słów. Studia lingwistyczno-kulturowe, red. D. Filar, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 417−433.
Google Scholar
Krzyżanowska A., 2017b, Variance in Phraseology: A Contrasive Approach, „Lublin Studies in Modern Languages and Literature”, t. XLI, nr 2, s. 48−60.
Google Scholar
Krzyżanowski J., 1975, Średniowieczne przysłowie o lutym, [w:] tegoż, Mądrej głowie dość dwie słowie. Pięć centuryj przysłów polskich i diabelski tuzin, t. II: Od Klimka do postu, Warszawa.
Google Scholar
Lewicki A.M., 1976, Wprowadzenie do frazeologii syntaktycznej. Teoria zwrotu frazeologicznego, Katowice.
Google Scholar
Lewicki A.M., 1982, Problemy metodologiczne wariantywności związków frazeologicznych, [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. A.M. Lewicki, Lublin, 37−46.
Google Scholar
Lewicki A.M. (red.), 1982, Stałość i zmienność związków frazeologicznych, Lublin.
Google Scholar
Lewicki A.M., Pajdzińska A., 1993, Frazeologia, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław, s. 307−326.
Google Scholar
Niezabitowska A., Reichan J., 1986, Nowy Słownik gwar polskich a inne polskie słowniki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” XII, s. 133−147.
Google Scholar
Nowakowska A., 2011, Wariantywność porównań frazeologicznych, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 23−32.
Google Scholar
Pajdzińska A., 1982, Szeregi wariantów a mechanizmy łączliwości frazeologicznej, [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. A.M. Lewicki, Lublin, s. 55−67.
Google Scholar
Połowniak-Wawrzonek D., 2018, Stałe związki frazeologiczne i przysłowia w dziełach Aleksandra Fredry, Kraków.
Google Scholar
Puda-Blokesz M., 2011, Wariantywność mitologizmów frazeologicznych w świetle danych leksykograficznych, [w:] Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, red. P. Fliciński, Poznań, s. 81−93.
Google Scholar
Rembiszewska D.K., 2016, Zarys koncepcji słownika frazeologizmów w polszczyźnie lokalnej północnego Podlasia, [w:] Słowiańskie słowniki gwarowe – tradycja i nowatorstwo, red. D.K. Rembiszewska, Warszawa–Łomża, s. 217−222.
Google Scholar
Sierociuk J., 1980, Wół, [w:] Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, oprac. zespół pod kier. naukowym J. Bartmińskiego, Wrocław, s. 240−253.
Google Scholar
Słownik języka polskiego, 1965, red. W. Doroszewski, t. VII, Warszawa.
Google Scholar
Sokólska U., 2005, Leksykalno-stylistyczne cechy prozy Melchiora Wańkowicza (na materiale reportaży z lat 1961−1974), Białystok.
Google Scholar
Solano R.M., 2013, From Idiom Variants to Open-Slot Idioms: Close-Ended and Open-Ended Variational Paradigms, [w:] Research on Phraseology Across Continents, volume 2, Białystok, s. 167−180.
Google Scholar
Treder J., 1982, O wariantach i innowacjach idiomów (na materiale gwarowym), [w:] Stałość i zmienność związków frazeologicznych, red. A.M. Lewicki, Lublin, s. 79−90.
Google Scholar
Treder J., 1986, Ze studiów nad frazeologią kaszubską (na tle porównawczym), Gdańsk.
Google Scholar
Treder J., 1989, Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje na tle porównawczym, Wejherowo.
Google Scholar
Tyrpa A., Rak M., 2015, Założenia słownikowego opisu frazematyki gwarowej, „Problemy Frazeologii Europejskiej” X, s. 9−25.
Google Scholar
Тырпа A., Рак М., 2016, Польcкая диалектная фраземика в oнoмacиoлoгичecкoм пpeдcтaвлeнии, [w:] Cлaвянcкaя диалектная лeкcикoгpaфия, red. И. Бaклaнoвa, Caнкт-Пeтepбypг.
Google Scholar
Wysoczański W., 2005, Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych. Na materiale wybranych języków, Wrocław.
Google Scholar